Falih Rıfkı Atay kimdir? Falih Rıfkı Atay'ın hayatı, edebi kişiliği ve eserleri...

Falih Rıfkı Atay, Cumhuriyet döneminin en etkin gazetecilerinden biridir. Mustafa Kemal Atatürk'ün başyazarlığını yapmıştır.

1920'de Millî Mücadele'yi destekleyen yazıları sebebiyle Damat Ferit Hükûmeti tarafından "behemehâl idam edilmek" ihtarı ile Nemrut Mustafa Paşa divanıharbine tarafından hapsedildi. İkinci İnönü Zaferi'nden sonra serbest bırakıldı. İzmir’in kurtuluşundan sonra Yakup Kadri ile birlikte İzmir'e gitti. Mustafa Kemal Paşa ile tanışıp dostluğunu kazanan Falih Rıfkı Bey, özellikle Atatürk'ü yakından tanıtan anılarıyla ünlendi. Atatürk'ün ölümüne kadar onun başyazarı olarak kaldı. 1923-1950 yılları arasında milletvekili olarak siyasette yer aldı. Cumhuriyetin kurucusu Atatürk'e yakınlığı nedeniyle çok önemli olaylara tanıklık etmiş ve kişisel tarihi cumhuriyet tarihi ile özdeşleşmiştir. Ayrıca Atay, Türk basınında sansürün kaldırılmasının yıl dönümü olarak 24 Temmuz tarihini Basın Bayramı olarak teklif etmiştir.

İstanbul Darülfünun Edebiyat Fakültesi mezunudur. 4. Ordu Komutanı Emir Subaylığı, Bahriye Nezareti Hususi Kalem Müdür Yardımcılığı, Hâkimiyet-i Milliye, Milliyet, Ulus, Akşam gazeteleri başyazarlıkları, yazarlık, TBMM II, III ve IV. Dönem Bolu, V, VI, VII ve VIII. Dönem Ankara Milletvekilliği ile II ve III. Dönem Divan-ı Riyaset Katipliği, Divan-ı Riyaset İdare Memurluğu ve IV. Dönem Uluslararası Parlamentolar Birliği Türk Grubu Üyeliği yapmıştır. Evli ve bir çocuk babasıydı.

HAYATI...

Sakarya ili, Kaynarca ilçesi, Topçu köyü, Dırmandılar Mahallesi’nden İstanbul’a yerleşmiş bir ailenin çocuğu olan Falih Rıfkı Atay, 1893 veya 1894 yılında İstanbul’da dünyaya geldi. Babası Hoca Hilmi Efendi, annesi Huriye Cemil Hanım idi.

Ortaokulu Mekteb-i Tahsil Mektebinde, lise öğrenimini Mercan İdadisinde tamamladı. İdadide edebiyat öğretmeni olan Celal Sahir Bey (Erozan) ile kendisinden bir üst sınıfta okuyan Orhan Seyfi (Orhon), edebiyat zevkinin gelişmesine yardımcı oldu. 1908 yılında girdiği Darülfünun Edebiyat Fakültesini 1912’de bitirdi.

İlk yazıları 1911’de Servet-i Fünûn dergisinin genç yazarlara ayrılan ek sayfalarında yayımlandı. Tecelli (1911) dergisi ile Süleyman Bahri'nin yönettiği Kadın (1912) dergisinde Cenap Şahabettin ile Ahmet Haşim'den etkilendiğini gösteren şiirleri çıktı. 1912’den itibaren Tanin gazetesinde düzyazılar yayımladı.

1913’te memuriyet hayatına başlayan Falih Rıfkı, Sadaret ve Dâhiliye Nazırlığı kalemlerinde çalıştı. Dâhiliye Vekili Talat Paşa ile birlikte resmî görevle Bükreş’e gittiğinde Tanin gazetesine röportajlar gönderdi. Bu dönemdeki yazıları, Türkçülük ve Türkçecilik akımlarının etkisini taşıyordu.

ÖLÜMÜ...

Falih Rıfkı Atay, 20 Mart 1971 Cumartesi günü saat 20.40'ta kalp krizi geçirerek hayatını kaybetti. Ölümü TRT'nin haber bültenlerinde yer aldığında okurları ve hayranları telefon ve telgraf aracılığıyla ve bizzat Dünya gazetesine giderek üzüntülerini dile getirdi. Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay ve Başbakan Süleyman Demirel başsağlığı mesajları yayımladı. Arkadaşı Yakup Kadri Karaosmanoğlu, "Kurtuluş ve devrim mücadelesi arkadaşım Falih Rıfkı, ölümüyle yalnız Dünya gazetesi için doldurulması güç bir boşluk bırakmayacak, aynı zamanda eşsiz bir kalem kahramanı olarak da bütün Türk basınında eksikliğini daima hissettirecektir." ifadelerini kullandı.

23 Mart 1971 Salı günü yapılan törenle Zincirlikuyu Mezarlığı'na defnedildi. Cenazesine eşi ve ailesi, Devlet Bakanı Turhan Bilgin, İstanbul Valisi Vefa Poyraz, Birinci Ordu Komutanı Orgeneral Faik Türün, Kuzey Deniz Saha Komutanı Koramiral Bülend Ulusu ve diğer bazı komutanlar, Basın-Yayın Umum Müdürü, İstanbul Cumhuriyet Savcısı, İstanbul Emniyet Müdürü, Türk Hava Yolları Umum Müdürü ve diğer askerî ve sivil kanat katıldı. Törende binleri bulan bir halk kalabalığı da yer aldı.

ESERLERİ...

Anı:

Ateş ve Güneş (Suriye ve Filistin savaş anıları, 1918)

Zeytindağı (1932)

Mustafa Kemal'in Mütareke Defteri (1955)

Batış Yılları (1963)

Atatürk Ne İdi? (1968)

Çankaya (1968)

Bayrak (1970)

19 Mayıs (1944)

Gezi Yazısı:

Faşist Roma, Kemalist Tiran, Kaybolmuş Makedonya (1931)

Denizaşırı (1931)

Yeni Rusya (1931)

Moskova-Roma (1932)

Bizim Akdeniz (1934)

Taymis Kıyıları (1934)

Tuna Kıyıları (1938)

Hind (1944)

Yolcu Defteri (1946)

Gezerek Gördüklerim (1970)

Fıkra:

Eski Saat (1933)

Niçin Kurtulmamak? (1953)

Çile (1955)

İnanç (1965)

Kurtuluş (1966)

Pazar Konuşmaları (1966)

İnceleme:

Londra Konferansı Mektupları (1933)

Türk Kanadı (1941)

Kanat Vuruşu (1945)

Baş Veren İnkılâpçı (Ali Suavi üzerine, 1954)

Atatürkçülük Nedir? (1966)

Monografi:

Babanız Atatürk (Çocuklar için, 1955)

FALİH RIFKI ATAY'IN ESERLERİNDE İŞLEDİĞİ KONULAR...

Falih Rıfkı Atay, eserlerinde geniş bir yelpazede konulara yer vermiştir. En çok öne çıkan temalar şunlardır:

Toplumsal Eleştiri: Atay, eserlerinde Türk toplumunun geleneksel yapısını, siyasi ve sosyal çalkantılarını ve bireyin bu çalkantılar içindeki yerini eleştirel bir bakış açısıyla ele almıştır.

Atatürk ve Kurtuluş Savaşı: Atay, yakın dostu ve hayranlık duyduğu lider Mustafa Kemal Atatürk'ü ve Kurtuluş Savaşı'nı birçok eserinde işlemiştir.

Bireyin İç Dünyası: Atay, eserlerinde sadece toplumsal ve siyasi konulara değil, bireyin iç dünyasına da yer vermiştir. Kahramanlarının duygu ve düşüncelerini derinlemesine inceleyerek okurlara psikolojik bir bakış açısı sunmuştur.

Seyahatnameler: Atay, birçok ülkeye seyahat etmiş ve bu seyahatlerini anlatan eserler kaleme almıştır.

Bunlara ek olarak: Atay, eserlerinde mizah, hiciv ve ironi gibi unsurları da kullanmıştır. Ayrıca, dil hakimiyeti ve üslubu ile de Türk edebiyatına önemli katkılar yapmıştır.