Bursa'nın sanayileşme süreci ve çevre kirliliğine tarihsel bakış

Nilüfer Kütüphaneleri'nin Tarih Vakfı iş birliğiyle düzenlediği Tarih Buluşmaları, Nâzım Hikmet Kültürevi'nde düzenlenen etkinlikte, Bursa'nın sanayileşme süreci ve çevre kirliliği ele alındı. Etkinliğin konuğu olan Düzce Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Yakınçağ Tarihi ABD Başkanı Doç. Dr. İsmail Yaşayanlar, Bursa'nın su kaynakları ile sanayileşme arasındaki ilişkileri tarihsel açıdan inceledi.

Yaşayanlar, Evliya Çelebi'nin "sudan ibaret" olarak tanımladığı Bursa'nın, Cilimboz Deresi, Gökdere, Namazgah Deresi ve Karınca Deresi gibi önemli su yolları etrafında şekillendiğini belirtti. Ancak 19. yüzyılın sonlarına gelindiğinde, zengin su kaynaklarına sahip olmasına rağmen, Bursa'nın temiz su temininde büyük zorluklarla karşılaştığını vurguladı. Sanayileşmenin etkisiyle artan üretim ve kirlilik, su kaynaklarını olumsuz şekilde etkileyerek içme suyu temininde ciddi sıkıntılar yaşanmasına yol açtı.

Sanayileşmenin ilk izlerinin görüldüğü dönemde, özellikle ipek üretimi için kurulan filatür fabrikalarının çevreye büyük zararlar verdiğini ifade eden Yaşayanlar, üretim artışıyla birlikte derelerden alınan su miktarının yükseldiğini ve bunun kirliliği artırdığını söyledi. 1860'lı yıllarda, Bursa'ya gelen seyyahların, Gökdere ve diğer dereler etrafındaki kokudan söz ettiklerini aktaran Yaşayanlar, bu kirliliğin çevre mahallelerde yaşayanların su teminini de zorlaştırdığını belirtti.

Bursa'nın 160 farklı su kaynağına sahip olduğuna değinen Yaşayanlar, 20. yüzyılın başında, suyun bilinçsizce kullanılması nedeniyle kirlilik sorununun daha da derinleştiğini kaydetti. Ayrıca, filatür fabrikalarının ormansızlaştırmaya yol açarak erozyon ve taşkınlara neden olduğunu söyledi.

Yaşayanlar, Bursa'daki ilk sıhhi su tesisatı çalışmalarına da değinerek, 1903 yılında başlatılan projelerin başarısız olmasının ardından 1905'te Fransız bir şirketin Bursa'ya sıhhi tesisat döşemesi için imtiyaz aldığını ve bu projenin ancak 1909'da tamamlandığını belirtti.

Program sonunda katılımcılardan gelen soruları yanıtlayan Yaşayanlar, Bursa'nın tarihsel su ve çevre sorunlarıyla ilgili bilgilerini paylaştı. Nilüfer Belediye Başkan Yardımcısı Emre Karagöz, etkinlikte verdiği değerli bilgiler için Doç. Dr. İsmail Yaşayanlar’a teşekkür etti.