Ergen beyni neden riskleri görmezden geliyor?

Uzmanlara göre, ergenlik çağındaki bireylerin tehlikeye karşı duyarlılığı yetişkinlere oranla daha düşük. Bu farkın temel nedeni ise beynin karar verme, risk analizi ve dürtü kontrolüyle ilgili bölgesi olan prefrontal korteksin henüz tam anlamıyla gelişimini tamamlamamış olması.

NP Etiler Tıp Merkezi’nden Çocuk ve Ergen Uzman Klinik Psikoloğu Aybeniz Yıldırım, ergenlerde görülen riskli davranışların çok boyutlu nedenlere dayandığını belirtiyor. Hormonal değişikliklerin, kimlik arayışının, sosyal çevreden kabul görme ihtiyacının ve çevresel etkilerin bu süreci etkileyen başlıca faktörler olduğunu ifade eden Yıldırım, “Sosyal medya da bu tabloda etkili bir rol oynayabiliyor; tehlikeli davranışları cazip göstererek, gençlerin tehlike algılarını bulanıklaştırabiliyor,” diyor.

BEYNİN KRİTİK BÖLGESİ HALA GELİŞİMDE

Ergen beyninin henüz tam olgunlaşmadığını hatırlatan Yıldırım, özellikle prefrontal korteksin gelişiminin 20'li yaşların sonuna kadar sürdüğünü vurguluyor. Bu bölge, riskleri ölçme, mantıklı kararlar alma ve dürtüleri kontrol etme gibi işlevlerde görev yapıyor. Buna karşın, duygusal tepkileri yöneten amigdalanın bu dönemde daha aktif olması, gençlerin ani ve tehlikeli kararlar almasına zemin hazırlıyor.

RİSKLİ DAVRANIŞLARIN TEMEL DİNAMİKLERİ

Risk alma eğiliminin sadece biyolojik süreçlerle açıklanamayacağını belirten Yıldırım, psikolojik ve sosyal etmenlerin de büyük rol oynadığını söylüyor. Kimlik oluşturma, bağımsızlık isteği ve arkadaş grubunun etkisi, gençlerin sınırları zorlayan davranışlar sergilemesine yol açabiliyor. Aile içindeki stres, arkadaş çevresindeki olumsuz etkiler ya da okul başarısızlıkları da bu davranışları tetikleyebiliyor.

SOSYAL MEDYA: GÖRÜNMEYEN TEHLİKE

Yıldırım’a göre dijital platformlar, ergenlerin davranış biçimlerini şekillendirmede oldukça güçlü. Sosyal medyada yayılan içerikler, kimi zaman tehlikeli davranışları popülerleştirip gençler için bir ‘kendini kanıtlama aracı’ haline gelebiliyor. Takipçi kazanma veya ilgi çekme arzusu, gençlerin gerçeklikten uzak kararlar almasına neden olabiliyor.

AİLE TUTUMU HER ŞEYİ DEĞİŞTİREBİLİR

Ebeveyn davranışlarının çocukların tehlike algısı üzerinde doğrudan etkili olduğunu vurgulayan Yıldırım, “Aşırı korumacı aileler, çocukların bağımsız karar alma becerisini baskılayabilirken; ilgisiz ebeveynlik ise çocukta kontrolsüzlük duygusuna yol açabiliyor. Her iki uçta da ergenin riskleri değerlendirme kapasitesi zayıflıyor,” diye belirtiyor.

ÇÖZÜM ÇOK YÖNLÜ YAKLAŞIMDA

Ergenleri riskli davranışlardan korumanın tek yolu bilinçli bir çevre yaratmak. Eğitim programları, aile desteği ve olumlu rol modellerle gençlerin sağlıklı kararlar alma yetileri güçlendirilebilir. Yıldırım, “Ergenlerin riskleri fark etmesini sağlamak, sadece uyarı vermekle değil; onları anlayan, yönlendiren ve destekleyen bir sistemle mümkündür,” diyerek sözlerini tamamlıyor.