Kipa ne demek? Yahudiler neden Kipa takıyor?

Kippa (ya da kipa) Musevi erkeklerin başını örtmek için kullandıkları bir takke olarak göze çarpar. Peki  Kipa ne demek? Yahudiler neden Kipa takıyor? 

KİPA NEDİR?

Kipa (İbranice: כִּיפָּה‎, romanize: kippot; Yidiş: קאפל, koppel) veya yarmulke (Yidiş: יאַרמולקע), inançlı Yahudi erkekler tarafından geleneksel olarak başın örtülmesi gerekliliğini yerine getirmek için takılan, kumaştan yapılmış bir başlıktır. 

İbranice'de Kippa terimi, görünümü bir kubbe'yi andırdığından dolayı 'kubbe' anlamına gelmektedir. Yidiş'de yarmulke terimi ise 'kraldan kork!' anlamına gelen Aramice kökenli (ירא מלכא) bir terimdir. Keppel veya koppel ise, aynı şey için başka bir Yidiş terimleridir.

Türkiye Hahambaşılığı Ruhani Meclis üyesi ve Ortaköy Sinagogu hahamı Rav Nafi Haleva’ya göre “Yahudi inancına göre saçın kapatılması Tanrı’ya olan saygıyı ifade eder. Saçın kapatılması senin Tanrı’nın huzurunda olduğunun ifadesidir. Senin üstünde seni gören bir göz var, bunu hissetme boyutudur.” Gündelik hayatında kafasına kipa takan Avraam İşcen bu hareketini “Tanrının mevcudiyetini hissetmeyi temsil eder. Tanrıya yakınlık için.” diye açıklıyor.

Kipa, bu baş örtme anlayışının en belirgin göstergesi. Sinagogda dua sırasında tüm yetişkin erkekler kipa takar. Ancak bunun gündelik hayattaki yeri nedir? Haleva’ya göre “Her yemek yemeden önce, su içmeden önce söylenen dualar var bu nedenle günlük hayatta da saçın kapatılması gerekiyor.” Bu yükümlülükten dolayı birçok dindar Yahudi her zaman başında kipayla gezmeyi daha kolay buluyor.

Ancak zamanla kipa takmak bir kimlik sinyaline de dönüştü. Kipa takmak sadece Yahudi olmayı değil, kişinin dindar olduğunun etrafa başlı başına bir göstergesi. Aslında her daim kipa takmak bir dini vecibe değil. Haleva’ya göre “Kipa bir dini elbise haline geldi. Öyle bir boyut kazandı ki kipasız bir genç artık dindar olarak adlandırılmaz. [Dindarlar arasındaki] toplumsal baskıdan dolayı kipa bir sembol haline geldi.” Bunu göstermek için Haleva ABD’de yaşayan geleneksel Suriyeli Yahudi toplumunu örnek veriyor: bu Yahudiler sıklıkla ceplerinde kipa taşıyor ve her dua söyleyeceklerinde takıyorlar. Aslında dini işlev için bu yeterli.

NEDEN YAHUDİLER KİPA TAKAR?

Shloimi Wasserstrum (22): "Bu inançtan gelen bir emir. Tanrı üzerimizde, bu nedenle başımızın üstüne kipa takarak 'Tanrı her şeyin üzerindedir' demiş oluyoruz."

Zülüflerini uzatma nedenine dair Wasserstrum, "Bu da Tevrat'ta bize gelen emirlerden birisi. Başımızın yanlarından kafamızın üzerine kadarki saçları kesmemiz gerekiyor. Daha Ortodoks inançtaki insanlar bunu daha uzun tutuyor ve bunları salmayıp lüle gibi yaparak daha güzel görünmelerini sağlıyoruz." dedi.

Wasserstrum, "Neden pantolon kenarından püskül sarkıtıyorsunuz?" sorusuna ise şu yanıtı verdi:

"Bu Tevrat'taki 613 emirden geliyor. Eğer ki dört köşeli kıyafetler giyiyorsak bu kıyafetlerin dört köşesine püsküller bağlamalıyız. Bu emirleri temsil ediyor."

Bu kıyafeti devamlı giyme konusunda zorluk yaşamadığını aktaran Wasserstrum, "Çok kolay. (Bu kıyafetleri) Her dükkandan alabilirsiniz, çok pahalı değil ve çok kolay. Bu çok para harcanacak bir durum da değil." diye konuştu.

AÇIK BAŞLA BERAHA SÖYLENMEZ

Gündelik hayatında her Musevi, günde 100 beraha (şükür duası) okuması gereklidir. Museviler açık başla beraha söylenemeyeceğinden sürekli kipa ile dolaşırlar.