TİHEK’ten Bursa Büyükşehir Belediyesi’ne Arapça tabela cezası

Bursa Büyükşehir Belediye Meclisi tarafından alınan kararla, kent genelindeki Arapça tabelaların kaldırılmasına yönelik uygulamanın 1 Mayıs 2024 itibarıyla hayata geçirildiği basına yansıdı. Bu gelişmenin ardından, Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu (TİHEK), 8 Mayıs 2024 tarihinde gerçekleştirdiği toplantıda söz konusu karara ilişkin resen inceleme başlattı.

İnceleme süreci kapsamında görüşüne başvurulan Bursa Büyükşehir Belediye Başkanlığı, Arapça tabelaların kaldırılmasıyla ilgili olarak Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezine (CİMER) yapılan başvuruların kendilerine yönlendirildiğini belirtti. Belediye, bu doğrultuda yetki alanları içerisinde toplam 46 işlem gerçekleştirildiğini açıkladı.

Bursa Büyükşehir Belediyesi, söz konusu kararın Belediye Meclisi tarafından oy birliğiyle alındığını vurgulayarak, iş yerlerine ait yabancı dildeki tabelaların kaldırılmasına yönelik işlemlerin 1353 sayılı Türk Harflerinin Kabul ve Tatbiki Hakkında Kanun ile 3701 sayılı Dilekçe Hakkının Kullanılmasına Dair Kanun’a dayandığını belirtti.

Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu (TİHEK), yaptığı inceleme sonucunda uygulamanın yalnızca Arapça tabelalarla sınırlı tutulmasının ayrımcılık yasağını ihlal ettiğine hükmetti. Bu kapsamda Bursa Büyükşehir Belediye Başkanlığına 204 bin 285 lira idari para cezası uygulanmasına karar verildi.

TİHEK'in kararında, Türk harfleri dışında harflerle yazılmış yazıların kullanımının 1353 sayılı Türk Harflerinin Kabul ve Tatbiki Hakkında Kanun uyarınca kanun koyucu tarafından sınırlandırıldığı belirtilerek, "Türkiye'de faaliyet gösteren bir işletmenin kullandığı tabelaların Türk alfabesine uygun bir şekilde düzenlenmesi zorunludur." değerlendirmesine yer verildi.

Belediyelerin de kanuni düzenlemeye uygun hareket etmesinin zorunlu olduğuna işaret edilen kararda, somut olayda yapılan incelemenin "Türkçe dışındaki dillerin kullanıldığı tabelalara yönelik işlemler arasında muamele farkı olup olmadığıyla sınırlı" olduğu ifade edildi.

Kararda, yabancı tabela yasağı kapsamında belediye tarafından yapılan 46 işlemin tamamının Arapça dilindeki tabelalara yönelik olduğu aktarılan kararda, yabancı dildeki tabelaların nasıl kullanılacağına ilişkin İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Başkanlığınca düzenleme yapıldığı anımsatıldı.

İncelenen olayda "sadece Arapça tabelalar hakkında işlem yapıldığı", diğer dillerdeki tabelalara ilişkin işlem yapılmadığı, bunun "ayrımcı muamele" olduğunu belirtilen kararda, şunlara yer verildi:

"İncelemede, Türk harfleri arasında sayılmayan Q-W-X harflerini içeren 6 İngilizce tabelaya herhangi bir işlem yapılmadığı tespit edilmiştir. Kanun uyarınca Arapça harfler olan tabelaların kaldırılması gerektiği anlaşılmaktadır. Bununla birlikte Türk harfleri arasında yer almayan Q-W-X vb. harfleri barındıran yabancı dildeki tabelaların da aynı kanun hükümleri ve bu kanuna dayanan Meclis Kararı uyarınca kaldırılması gerektiği hususunda şüphe bulunmamaktadır.

Somut olayda Arapça tabelaların kaldırılmasına yönelik işlem tesis edilirken Türk harfi dışında harfler barındıran ancak Arapça olmayan başka yabancı dillerdeki tabelalara ilişkin işlem tesis edilmemesinin Türk Harflerini Kabul ve Tatbiki Hakkında Kanun hükümlerine uygun olmadığı kanaati hasıl olmuştur. Meclis Kararı doğrultusunda Türk harfleri barındırmayan tüm tabelalara işlem tesisi edilmesi gerekirken yalnızca Arapça tabelalara yönelik işlem tesis edilerek 6701 sayılı Kanun'un 3. maddesinde yer alan dil temelinde ayrımcılık yasağının ihlal edildiği değerlendirilmektedir."